Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej

Ochrona ludności to jedno z fundamentalnych zadań państwa, obejmujące szeroki zakres działań – od zapobiegania katastrofom po organizację pomocy humanitarnej w sytuacjach kryzysowych. Nowa ustawa ma na celu zapewnienie jednolitego systemu ochrony, który będzie funkcjonował zarówno w czasie pokoju, jak i wojny.

W sytuacji wprowadzenia stanu wojennego i w czasie wojny ochrona ludności zostaje przekształcona w obronę cywilną.

Jednym z głównych założeń nowej regulacji jest utrzymanie wysokiego poziomu bezpieczeństwa obywateli bez ograniczania ich praw i swobód. Z tego względu zapisy ustawy koncentrują się na skutecznej koordynacji działań służb ratowniczych i administracji publicznej oraz na precyzyjnym określeniu ich kompetencji.

Kompleksowe regulacje – odpowiedź na współczesne wyzwania

Obszar ochrony ludności i obrony cywilnej od dawna wymagał gruntownej reformy. Dotychczasowe przepisy, rozproszone w różnych aktach prawnych, nie odpowiadały współczesnym zagrożeniom. Ponadto uchwalenie w 2022 roku Ustawy o obronie Ojczyzny doprowadziło do powstania luki prawnej w zakresie funkcjonowania obrony cywilnej, eliminując m.in. przepisy dotyczące funkcjonowania obrony cywilnej oraz Szefa Obrony Cywilnej Kraju. 

W Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, w wyniku prac prowadzonych od początku 2024 roku, została opracowana ustawa, która tworzy kompleksowy system ochrony ludności i obrony cywilnej w naszym kraju. Opracowanie tego aktu prawnego wymagało współpracy organów administracji rządowej, środowisk samorządowych oraz akademickich. Uwzględniono w tym procesie licznie reprezentowane organizacje pozarządowe oraz propozycje obywateli, którzy indywidualnie przekazywali swoje spostrzeżenia w toku prac nad projektem ustawy.

Nowa ustawa porządkuje ten obszar w sposób zadaniowy, przypisując konkretne obowiązki poszczególnym instytucjom i organom administracji publicznej. Ważnym elementem regulacji jest zapewnienie ochrony osobom z niepełnosprawnościami, co stanowi istotny krok w kierunku budowy systemu bardziej inkluzywnego i dostosowanego do potrzeb wszystkich obywateli.

Zadania ochrony ludności daleko wykraczają poza sferę ratownictwa i pomocy humanitarnej, bowiem obejmują również inne obszary życia społecznego, gospodarczego oraz edukację.

Struktura systemu i jego kluczowe elementy

W nowym modelu ochrony ludności kluczową rolę odgrywają już istniejące instytucje i struktury, co pozwala na optymalne wykorzystanie dostępnych zasobów. Podstawę systemu tworzą jednostki Państwowej Straży Pożarnej i Ochotniczej Straży Pożarnej, a także struktury zarządzania kryzysowego, system powiadamiania ratunkowego, Państwowe Ratownictwo Medyczne i organizacje pozarządowe zajmujące się ratownictwem i pomocą humanitarną.

Nowe przepisy określają zadania dotyczące ochrony ludności i obrony cywilnej oraz wskazują organy i podmioty realizujące te zadania, a także sposób ich planowania. Ustawa obejmuje również zagadnienia dotyczące ewakuacji ludności z miejsca zagrożonego i przyjęcia jej w miejscu bezpiecznym, zarówno w czasie wojny, jak i w przypadku wystąpienia klęski żywiołowej. Opisuje też zasady funkcjonowania systemów wykrywania zagrożeń, powiadamiania, ostrzegania i alarmowania ludności. Ponadto ujmuje zasady użytkowania i ewidencjonowania zasobów, standaryzuje warunki techniczne obiektów zbiorowej ochrony. To szczególnie istotne, ponieważ sfera funkcjonowania budowli ochronnych od przeszło 30 lat nie była regulowana w polskim prawie. W akcie tym ujęto również zasady funkcjonowania i organizację obrony cywilnej oraz sposób powoływania personelu do pełnienia w niej służby.

Przepisy odnoszą się także do kwestii związanych z finansowaniem ochrony ludności i obrony cywilnej i przewidują, że na rozwój systemu ochrony ludności i obrony cywilnej będzie przeznaczane co najmniej 0,3 proc. PKB. Dzięki odpowiedniemu finansowaniu Polska zyska nowoczesny i odporny system ochrony ludności, który będzie w stanie sprostać wyzwaniom XXI wieku. Efektywna koordynacja działań służb ratowniczych, sprawna logistyka oraz innowacyjne technologie zwiększą bezpieczeństwo obywateli i podniosą zdolność państwa do reagowania na sytuacje kryzysowe.

Nowoczesny system ochrony ludności

Nowa Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej stanowi odpowiedź na rosnące potrzeby społeczne i współczesne zagrożenia. Kompleksowe podejście do ochrony ludności, połączone z jasno określonymi zadaniami i odpowiednim finansowaniem, pozwoli na budowę efektywnego i nowoczesnego systemu.

Wprowadzone regulacje nie tylko porządkują obszar zarządzania kryzysowego, ale także podkreślają znaczenie współpracy między administracją publiczną, służbami ratowniczymi i organizacjami pozarządowymi. To krok w stronę spójnego i skutecznego systemu ochrony, który zapewni obywatelom wyższy poziom bezpieczeństwa, zarówno w czasie pokoju, jak i w sytuacjach kryzysowych.